Wat is het oeps-diereffect precies?
Het oeps-diereffect is een grappige benaming voor een serieus verschijnsel: we onderschatten vaak hoe groot, sterk of ingewikkeld dieren en situaties in het echte leven zijn. Je ziet een schattige video of foto online en denkt: dat valt wel mee. Maar in werkelijkheid zeg je al snel: oeps, dat had ik niet verwacht.
Het gaat niet alleen over dieren in de natuur. Het oeps-diereffect kom je ook tegen in het dagelijks leven, bijvoorbeeld bij apparaten, drukte in het verkeer of zelfs bij klusjes in huis. We hebben een simpel beeld in ons hoofd, maar de werkelijkheid is net wat indrukwekkender, lastiger of gevaarlijker.
Waarom worden we zo snel verrast?
Beelden op schermen maken alles kleiner
We zien de wereld steeds vaker via een beeldscherm. Een grote hond lijkt op je telefoon bijna net zo groot als een kat. Een koe in een weiland past precies in je scherm, terwijl ze in het echt veel indrukwekkender is. Onze hersenen wennen aan dat kleine formaat en nemen dat mee naar de werkelijkheid.
Daarom schrikken mensen soms als ze voor het eerst dicht bij een paard, zwaan of zelfs een grote gans staan. In filmpjes lijken ze rustig en beheersbaar, maar in het echt voel je pas echt hun kracht en snelheid.
We vullen zelf de ontbrekende informatie in
Een foto of kort filmpje laat maar een deel van de werkelijkheid zien. Het geluid, de geur, de snelheid en de kracht voel je niet door een scherm heen. Je brein vult de gaten automatisch op met wat je gewend bent. Daardoor denk je al snel: dat valt wel mee, dat kan ik ook wel. Als je dan in de echte situatie terechtkomt, is de reactie vaak letterlijk: oeps.
Waar merk je het oeps-diereffect in het dagelijks leven?
In de natuur en bij huisdieren
Veel mensen onderschatten hoe snel een paard kan draaien, hoe hard een geit kan duwen of hoe hoog een kat kan springen. Je merkt het bijvoorbeeld als kinderen te dichtbij een vreemde hond komen, omdat die er op de foto heel lief uitzag. Het dier doet niets fout, maar wij vergissen ons in zijn lichaamstaal en kracht.
Bij alledaagse apparaten en klusjes
Het oeps-diereffect geldt ook voor niet-levende dingen. Een hogedrukreiniger lijkt op een handige sproeier, maar in het echt is de straal zo krachtig dat je er makkelijk verf of huid mee kunt beschadigen. Een boormachine lijkt simpel, tot het boortje vastslaat en de machine uit je hand trekt. Online ziet het er vloeiend en makkelijk uit, maar de werkelijkheid is minder vergevingsgezind.
Hoe ga je slimmer om met het oeps-diereffect?
Neem altijd een mentale stap terug
Zie je iets op een foto of in een filmpje en denk je: dat lijkt me wel meevallen? Neem dan bewust een stap terug. Vraag jezelf af hoe groot, zwaar of snel iets in het echt is. Zoek bijvoorbeeld op hoe zwaar een dier gemiddeld is of wat de kracht van een apparaat is.
Laat ruimte voor verrassing en respect
Of het nu gaat om een groot dier, een apparaat of een drukke situatie in het verkeer: ga er vanuit dat het in het echt altijd net iets heftiger is dan je van het scherm gewend bent. Dat zorgt ervoor dat je rustiger, voorzichtiger en met meer respect omgaat met je omgeving. Zo wordt het oeps-diereffect minder een schrikmoment en meer een leerzaam inzicht.
