Wat betekent ‘de kat uit de boom kijken’?
Het Nederlandse gezegde ‘de kat uit de boom kijken’ wordt gebruikt om iemand te beschrijven die afwachtend is en eerst observeert voordat er actie wordt ondernomen. Mensen die dit doen, willen als het ware eerst zeker weten dat de situatie veilig of duidelijk genoeg is voordat ze meedoen of zich ergens bij aansluiten. Het wordt vaak gezien als een teken van voorzichtigheid of bedachtzaamheid.
Waar komt dit gezegde vandaan?
De herkomst van deze uitdrukking is terug te leiden naar het gedrag van katten. Katten staan bekend om hun voorzichtige aard. Wanneer een kat zich in een ongemakkelijke situatie bevindt of als het dier zich bedreigd voelt, klimt het vaak in een boom. Vanuit de boom observeert de kat wat er om hem heen gebeurt om te bepalen of het veilig is om weer naar beneden te komen. Deze natuurlijke reflex van katten is de basis geweest voor het gezegde. In de volksmond werd dit gedrag figuurlijk gebruikt om een menselijk gedragspatroon te beschrijven: het eerst afwachten voordat men iets onderneemt.
Wanneer gebruik je deze uitdrukking?
‘De kat uit de boom kijken’ wordt vaak gezegd in sociale of zakelijke situaties waarin iemand nog geen standpunt inneemt of nog niet meteen meedoet met wat de rest doet. Bijvoorbeeld wanneer iemand op een netwerkborrel eerst de sfeer wil peilen voordat hij of zij in gesprek gaat met anderen. Ook in conflicten of vergaderingen is het niet ongebruikelijk dat mensen eerst observeren hoe de discussie loopt voordat ze zelf een mening uitspreken. In zulke gevallen kan dit gezegde gebruikt worden om hun terughoudendheid te omschrijven.
Synoniemen en verwante uitdrukkingen
Soortgelijke gezegdes
Er bestaan meerdere uitdrukkingen in het Nederlands die een vergelijkbare betekenis of gevoel overbrengen. Enkele voorbeelden zijn ‘afwachten en thee drinken’, ‘eerst kijken dan kopen’ en ‘hoe de wind waait, waait mijn jasje’. Hoewel elk van deze gezegden zijn eigen nuance heeft, hebben ze allemaal te maken met het nemen van een afwachtende of observerende houding ten opzichte van een situatie of beslissing.
In de praktijk: hoe het gezegde toegepast wordt
Beeld je in dat je bij een nieuwe baan begint. Op je eerste werkdag wil je niet meteen te veel opvallen of je mening te opvallend laten horen. Je houdt je daarom een beetje op de achtergrond en kijkt eerst hoe de werkcultuur is en wie welke rol binnen het team heeft. Dit is een klassiek voorbeeld van ‘de kat uit de boom kijken’. Hetzelfde gebeurt in situaties zoals een buurtvereniging, een familie-etentje met nieuwe schoonfamilie of wanneer iemand net is begonnen met beleggen. Afwachten, observeren en analyseren voordat men zich toelegt op actie, is in veel gevallen een verstandige houding.
