Het hardnekkige mysterie van de oranje verkleuring
Iedereen die wel eens een maaltijd met tomatensaus heeft bewaard, kent het probleem: na een ronde in de vaatwasser komt het plastic bakje er niet brandschoon uit. Hoewel het schoon ís, heeft het een hardnekkige, oranje of roze gloed gekregen. Deze verkleuring is frustrerend, maar heeft een heel logische chemische verklaring die verrassend eenvoudig te begrijpen is. Het antwoord ligt in de pigmenten van ons voedsel en de poreuze aard van kunststof.
Wat veroorzaakt de verkleuring?
De boosdoener in de meeste gevallen is lycopeen. Lycopeen is het krachtige rode pigment dat van nature voorkomt in tomaten, wortels, paprika's, en andere felgekleurde vruchten en groenten. Dit pigment is zeer vetoplosbaar, wat betekent dat het zich gemakkelijk hecht aan oliën en vetten. En, nog belangrijker, het hecht zich gemakkelijk aan plastic.
De rol van lycopeen en poreus plastic
Plastic, met name polypropyleen (het type dat vaak voor voedselopslag wordt gebruikt), is niet perfect glad. Op moleculair niveau heeft het kleine poriën en scheurtjes. Wanneer je hete, vette tomatensaus in zo'n bakje bewaart, dringen de lycopeenmoleculen, geholpen door de hitte en de oliën in de saus, deze microscopische openingen binnen. Ze zetten zich vast in de structuur van het plastic.
Waarom de vaatwasser het erger maakt
Je zou verwachten dat de vaatwasser de verkleuring juist zou verwijderen, maar vaak maakt het de situatie erger. Dit komt door een combinatie van factoren: hitte en droogtijd.
Hitte als versneller
Vaatwassers gebruiken extreem hoge temperaturen om schoon te maken en te desinfecteren. Deze hitte zorgt ervoor dat de poriën in het plastic zich verder openen, waardoor de lycopeenmoleculen nóg dieper in het materiaal kunnen doordringen en zich permanent kunnen nestelen. Tegen de tijd dat het plastic afkoelt en de poriën weer sluiten, zit het pigment gevangen.
Het probleem met afwasmiddel
Vaatwasserreinigers zijn ontworpen om vetten op te lossen. Hoewel dit helpt bij het schoonmaken van je borden, is lycopeen vaak al diep in het plastic getrokken voordat het wasmiddel effectief kan zijn. Zodra het vastzit, zijn de chemicaliën in het afwasmiddel niet sterk genoeg om de pigmenten uit de celstructuur van het plastic te trekken zonder het plastic zelf te beschadigen.
Zo verwijder je de oranje gloed
Hoewel de verkleuring hardnekkig is, zijn er enkele huismiddeltjes die kunnen helpen. De meest effectieve methode maakt gebruik van de kracht van de zon. Lycopeen is, net als veel andere pigmenten, gevoelig voor UV-licht. Door het verkleurde bakje enkele uren in direct zonlicht te plaatsen, kan het UV-licht de chemische structuur van het lycopeen afbreken, waardoor de oranje kleur vervaagt.
Een andere populaire methode is een dikke pasta van zuiveringszout (baking soda) en water. Smeer dit op de vlek, laat het een nacht intrekken en schrob het de volgende dag af. Het schurende effect van het zuiveringszout helpt om een microscopisch dun laagje van het oppervlak te verwijderen, waardoor de verkleuring minder zichtbaar wordt. Het is dus geen viezigheid die je in je kast hebt staan; het is een permanent veranderde chemische structuur, maar gelukkig is het volkomen veilig om het plastic te blijven gebruiken.
