Waarom is gapen zo aanstekelijk?
Je zit rustig op de bank, iemand naast je gaapt en zonder na te denken moet jij ook gapen. Het gebeurt op school, op je werk en zelfs als je alleen een filmpje kijkt waarin iemand gaapt. Maar waarom werkt dat zo? Gapen voelt heel vanzelfsprekend, maar eigenlijk is het een bijzonder verschijnsel waar wetenschappers al jaren nieuwsgierig naar zijn.
In dit artikel leggen we in begrijpelijke taal uit wat we tot nu toe weten over aanstekelijk gapen. Er is nog veel onbekend, maar de theorieën die er zijn, maken het al een stuk minder mysterieus.
Wat gebeurt er in je lichaam als je gaapt?
Gapen lijkt misschien simpel, maar in je lichaam gebeurt meer dan je denkt. Tijdens een gaap haal je diep adem, je mond gaat wijd open, je longen vullen zich met lucht en je spieren in gezicht, keel en borst spannen zich kort aan. Daarna adem je rustig weer uit en ontspannen je spieren.
Lange tijd dachten mensen dat we gapen omdat we te weinig zuurstof in ons bloed hebben. Door een diepe hap lucht zou je lichaam dat tekort aanvullen. Tegenwoordig weten onderzoekers dat dit niet het hele verhaal is. Mensen gapen bijvoorbeeld ook als ze genoeg zuurstof hebben, of zelfs als ze extra zuurstof krijgen toegediend.
Gapen en je hersenen
Een andere populaire theorie heeft te maken met de temperatuur van je hersenen. Volgens deze gedachte helpt gapen om je hersenen een klein beetje af te koelen. Door de diepe ademhaling en de beweging van de kaken verandert de doorbloeding in je hoofd en stroomt er net iets andere lucht langs je gehemelte en neusholtes. Zo zou je brein op een comfortabele temperatuur blijven om goed te kunnen werken.
Onderzoekers hebben aanwijzingen gevonden dat mensen vaker gapen als het warmer is of als ze net mentaal druk bezig zijn geweest. Dat past bij het idee dat gapen misschien een soort mini-koelsysteem is voor de hersenen, al is dit nog niet definitief bewezen.
Waarom steken we elkaar aan met gapen?
De meest opvallende vraag blijft: waarom gaap je bijna automatisch als iemand anders het doet? Dit verschijnsel heet aanstekelijk gapen. Het komt niet alleen bij mensen voor, maar ook bij sommige dieren, zoals chimpansees en honden.
Een veelgenoemde verklaring is dat het te maken heeft met empathie, het vermogen om je in iemand anders in te leven. In je hersenen zitten zogenoemde spiegelneuronen. Die worden actief als je zelf iets doet, maar ook als je ziet dat iemand anders datzelfde doet. Zie je iemand gapen, dan zouden jouw spiegelneuronen ervoor zorgen dat jouw lichaam die actie als het ware nadoet.
Wat zegt aanstekelijk gapen over ons?
Interessant genoeg laten sommige onderzoeken zien dat mensen elkaar eerder aansteken met gapen als ze een band met elkaar hebben. Je gaapt bijvoorbeeld sneller mee met vrienden of familie dan met vreemden. Dat wijst er opnieuw op dat empathie en verbondenheid een rol kunnen spelen.
Toch is gapen niet zomaar een soort empathietest. Er zijn mensen die weinig mee gapen en toch heel goed zijn in zich in anderen verplaatsen. De wetenschap is er nog niet helemaal uit hoe sterk het verband is. Wel lijkt duidelijk dat zowel je hersenen als je sociale omgeving invloed hebben op dit verschijnsel.
Moet je je zorgen maken als je vaak gaapt?
Af en toe gapen is heel normaal. Je gaapt vaker als je moe bent, je verveelt of lang achter elkaar naar een scherm staart. Merk je dat je extreem veel gaapt en voel je je daarbij voortdurend uitgeput, duizelig of suf, dan kan het verstandig zijn om een huisarts te raadplegen. Soms kan veel gapen een signaal zijn van slaaptekort of een medische oorzaak, maar meestal is het onschuldig.
De volgende keer dat iemand naast je begint te gapen en jij automatisch volgt, weet je in ieder geval dat je niet de enige bent. Jouw brein reageert gewoon op een oeroud signaal dat we nog niet helemaal begrijpen, maar dat ons allemaal met elkaar verbindt.
