Waarom we tegen onszelf praten
Bijna iedereen doet het: zachtjes mompelen tijdens het zoeken naar sleutels, hardop denken in de auto of een gesprek met jezelf voeren onder de douche. Toch vragen veel mensen zich af of dit wel normaal is. Het korte antwoord: ja, zelfgesprek is een heel menselijk verschijnsel en kan zelfs nuttig zijn.
Zelfgesprek is simpel gezegd alles wat je tegen jezelf zegt, hardop of in gedachten. Het kan bewust zijn, bijvoorbeeld als je jezelf moed inspreekt, maar ook onbewust, zoals een zucht met een paar woorden als iets tegenzit. Het hoort bij hoe onze hersenen informatie ordenen en verwerken.
De verschillende soorten zelfgesprek
Hardop praten om jezelf te sturen
Een bekend voorbeeld is praten terwijl je een taak uitvoert. Je zegt dan dingen als “eerst dit doen, dan dat” of “rustig blijven, stap voor stap”. Dit helpt je aandacht te focussen en minder snel fouten te maken. Kinderen doen dit spontaan wanneer ze iets leren, bijvoorbeeld bij een puzzel. Volwassenen doen het vaak iets stiller, maar het principe blijft hetzelfde.
Door jezelf duidelijke, eenvoudige zinnen te geven, maak je ingewikkelde taken overzichtelijker. Je brein krijgt als het ware mondelinge instructies, waardoor je minder snel afdwaalt.
Praten om gevoelens te begrijpen
We praten ook tegen onszelf om emoties te verwerken. Na een lastig gesprek op werk hoor je jezelf misschien fluisteren: “Dat was echt niet fijn” of “Wat had ik anders kunnen zeggen?”. Zo'n gesprek met jezelf helpt om gebeurtenissen op een rij te zetten. Je benoemt wat er is gebeurd en wat je daarbij voelt.
Dit maakt gevoelens minder vaag. Door woorden te geven aan spanning, angst of blijdschap, wordt het makkelijker om ermee om te gaan. Het is alsof je een luisterend oor voor jezelf creëert, zonder dat er iemand anders nodig is.
Wanneer zelfgesprek handig is
Je concentratie verbeteren
Bij taken die concentratie vragen, zoals studeren, klussen of koken met een nieuw recept, kan jezelf toespreken verrassend veel helpen. Zinnen als “even mijn telefoon wegleggen” of “nog tien minuten, dan een pauze” zorgen ervoor dat je doel helder blijft. Je brein krijgt een kleine herinnering aan wat belangrijk is op dat moment.
Ook bij spannende momenten, zoals een presentatie, gebruiken veel mensen zelfgesprek. Uitspraken als “ik heb dit voorbereid” of “ik mag zenuwachtig zijn” kunnen de spanning net iets lager maken.
Grenzen herkennen
Zelfgesprek is dus normaal en vaak zelfs nuttig. Toch is het goed om alert te zijn op de toon waarop je tegen jezelf praat. Als je jezelf voortdurend uitscheldt of kleineert, kan dat je zelfvertrouwen aantasten. Vervang harde woorden stap voor stap door mildere zinnen, alsof je tegen een goede vriend praat.
Merk je dat je zelfgesprekken je erg angstig maken, dat je stemmen hoort die losstaan van je eigen gedachten, of dat je er last van krijgt in het dagelijks leven, dan is het verstandig om met een huisarts of psycholoog te praten. Voor de meeste mensen blijft zelfgesprek echter een stille, handige hulp in het dagelijks leven.
